Со какви чувства се раѓаат децата и како да ги контролираат емоциите?

Луѓето се раѓаат со четири основни чувства: радост, лутина, страв и тага. Потоа од нив произлегуваат другите чувства, меѓу кои се љубовта, изненаденоста, довербата, исчекувањето... Тие потоа се разграничуваат и во други чувства. Според истражување на тим психолози, луѓето во текот на еден ден можат да искушат 27 различни емоционални состојби. Психологот Цветанка Бурзевска во разговор за „Мама не си сама“ вели дека преку вежба за саморефлексија, со пишување што сме правеле и како сме се почувствувале во текот на денот, со тој експеримент, таа успеала да стигне до седум чувства од посочените.
Таа објаснува дека чувствата и емоциите се поврзани, но не се исти. Емоцијата може да биде несвесна и да изреагираме позитивно или негативно во моментот, но може, на пример, и свесно да му се налутиме некому ако не повредил. Во тој случај станува збор за емоција, додека, пак, чувство е свесноста за таа наша емоција, посочува психологот.

Што се подразбира под емоционална саморегулација (самосвесност)?

Емоционалната саморегулација, честопати синоним за емоционална самосвест, се однесува на способноста да се препознаат, да се разберат и да се управуваат сопствените емоции на здрав и конструктивен начин. Тоа значи свесност за нечии емоционални состојби, разбирање на предизвикувачите и на основните причини за тие емоции и примена на ефектни стратегии за модулирање и за регулирање на емоционалните одговори, вели Бурзевска, која е лиценциран психолог.

Taa потенцира дека емоционалната саморегулација опфаќа неколку клучни компоненти.

• Свесност: емоционалната саморегулација започнува со свесност и со способност да се препознаат и да се идентификуваат сопствените емоции додека се појавуваат. Ова вклучува усогласување со физичките сензации, мисли и однесувања поврзани со различни емоционални состојби.
• Разбирање: разбирањето на нечии емоции вклучува добивање увид во основните причини и предизвикувачи на тие емоции. Тоа подразбира истражување на мислите, верувањата и на минатите искуства, кои придонесуваат за интензитетот и за времетраењето на емоционалните одговори.
• Прифаќање: прифаќањето е суштински аспект на емоционалната саморегулација. Тоа вклучува признавање и потврдување на нечии емоции без осудување или критика. Прифаќањето не подразбира отказ или одобрување на негативните емоции, туку подготвеност целосно да се искусат и да се истражи нивното значење.
• Модулација: модулацијата се однесува на способноста да се регулираат и да се модулираат емоционалните одговори во согласност со ситуациските барања и со личните вредности. Тоа вклучува управување со интензитетот, времетраењето и со изразувањето на емоциите на начини кои се адаптивни и социјално соодветни, објаснува за „Мама не си сама“ психологот Бурзевска.

Според неа, емоционалната саморегулација е динамичен процес кој еволуира со текот на времето и кој бара пракса, трпение и саморефлексија. Со развивање емоционална самосвест и со совладување на техниките за саморегулација поединците можат да ја подобрат својата ментална и емоционална благосостојба, да ги подобрат меѓучовечките односи и да се движат низ животните предизвици со поголема еластичност и ефектност, вели психологот Бурзевска.

Кога почнува да се развива регулацијата на емоциите и како да го поттикнат родителите овој процес кај децата?

Според неа, емоционалната саморегулација е динамичен процес кој еволуира со текот на времето и кој бара пракса, трпение и саморефлексија. Со развивање емоционална самосвест и со совладување на техниките за саморегулација поединците можат да ја подобрат својата ментална и емоционална благосостојба, да ги подобрат меѓучовечките односи и да се движат низ животните предизвици со поголема еластичност и ефектност, вели психологот Бурзевска.

Кога почнува да се развива регулацијата на емоциите и како да го поттикнат родителите овој процес кај децата?

Децата кои ќе успеат да развијат добра емоционална саморегулација, односно добра контрола врз емоциите се омилени во друштвото и во семејството, пооптимистични, поуспешни и поемпатични. Овие деца умеат успешно да ги решаваат проблемите со кои се соочуваат на својата возраст. Но, од друга страна, многу деца имаат недостиг од внимание не само од семејството, туку и од врсниците и од лицата во нивното опкружување. Тие деца имаат проблем со емоциите. Поради проблемот со вниманието стануваат фрустрирани дури и при најобични ситуации. 

Психологот Цветанка Бурзевска посочува дека регулацијата на емоциите започнува во раното детство, а продолжува да се развива во текот на детството и на адолесценцијата. Основата за регулација на емоциите се поставува во најраните месеци од животот бидејќи доенчињата учат да се движат и да реагираат на сопствените емоционални искуства и на искуствата на другите. Еве преглед на општата временска рамка за развој на регулацијата на емоциите и некои стратегии за родителите да го поттикнат овој процес кај децата.

Развојни фази на регулирање на емоциите

• Детство (0-12 месеци) – доенчињата почнуваат да ги регулираат своите емоции преку основните физиолошки процеси како што се самосмирувачките однесувања (цицање прсти или предмети). Тие, исто така, се потпираат на старателите за удобност и за смирување кога се вознемирени.
• Детство (1-3 години) – малите деца почнуваат да развиваат понапредни вештини за регулирање на емоциите, вклучително и способност да ги изразат своите емоции преку зборови и преку гестови. Тие можат да се вклучат во однесувања за самоутешување и да бараат утеха од старателите.
• Предучилишна возраст (3-6 години) – како што продолжуваат да се развиваат јазичните вештини, децата на предучилишна возраст стануваат повешти во вербализирањето на своите емоции. Тие, исто така, почнуваат да ги разбираат и да ги следат основните правила и очекувања, придонесувајќи за регулирање на сопственото однесување.
• Средно детство (6-12 години) – децата во средното детство ги усовршуваат своите стратегии за регулирање на емоциите и стануваат повешти во препознавањето и во управувањето со поширок опсег на емоции. Тие почнуваат да развиваат чувство на емпатија и да ги разбираат туѓите перспективи.
• Адолесценција (12-18 години) – адолесцентите продолжуваат да ги усовршуваат своите вештини за регулирање на емоциите и да се здобиваат со подлабоко разбирање за сложените емоции. Тие можат да експериментираат со различни стратегии за справување и да научат да ги регулираат емоциите во поразновидни социјални контексти.

Стратегии и примери за родителите за тоа како да го поттикнат регулирањето на емоциите кај децата

Психологот Бурзевска е категорична дека децата учат од родителите и дава неколку примери како да се поттикнат и да се регулираат емоциите кај децата.

• Модел на здраво изразување емоции – родителите служат како моќни примери за своите деца. Покажувањето здрави начини на изразување и на регулирање на емоциите им помага на децата да научат ефектни стратегии. Отвореното изразување на сопствените емоции и дискусијата за тоа како управувате со нив можат да бидат поучни.
• Создадете средина на поддршка – негувајте безбедна и поддржувачка средина во која децата ќе се чувствуваат удобно да ги изразат своите емоции без страв од осудување. Охрабрете ја отворената комуникација и потврдете ги нивните чувства, дури и ако не се согласувате секогаш со нивната перспектива.
• Научете емоционален речник – помогнете им на децата да го прошират својот емоционален речник со означување различни емоции. Ова им овозможува подобро да ги артикулираат своите чувства и да го разберат опсегот на емоции што може да ги искусат.
• Поставете реални очекувања – препознајте ја и почитувајте ја фазата на развој на вашето дете. Поставете очекувања за однесувањето и за регулацијата на емоциите кои ќе бидат соодветни на возраста на детето. Разбирањето дека децата можеби немаат целосно развиени регулаторни вештини може да го води вашиот пристап кон дисциплина и кон насоки.
• Обезбедете корегулација – особено во раните години децата во голема мера се потпираат на старателите за корегулација. Одговорете веднаш на нивните емоционални потреби, понудете утеха и уверување и помогнете им да се движат низ предизвикувачките емоции.
• Научете ги стратегиите за справување – воведете и моделирајте различни стратегии за справување кои се усогласени со фазата на развој на вашето дете. Ова може да вклучува длабоко дишење, броење, одмор или вклучување во креативни активности, како начини за управување со силните емоции.
• Поттикнете го решавањето проблеми – кога ќе пораснат децата, вклучете ги во дискусиите за решавање проблеми. Помогнете им да истражат решенија за предизвиците учејќи ги да размислуваат критички за своите емоции и за ситуациите што ги предизвикуваат.
• Негувајте емпатија – охрабрете ги децата да ги разберат и да ги земат предвид туѓите перспективи и чувства. Развивањето емпатија им помага на децата да се движат низ социјалните интеракции и придонесува за регулирање на сопствените емоции во социјални контексти.
• Бидете трпеливи и поддржувачки настроени – регулирањето на емоциите е вештина што се развива со текот на времето. Бидете трпеливи со напредокот на вашето дете и давајте му постојана поддршка. Прославете ги неговите успеси и понудете му насоки кога се соочува со предизвици.

Со активно учество во емоционалниот развој на своите деца родителите играат клучна улога во негувањето на здравите вештини за регулирање на емоциите. Создавањето поддржувачка и отворена средина, моделирањето ефектна регулација на емоциите и обезбедувањето насоки соодветни на возраста придонесуваат за развој на овие основни животни вештини, советува Цветанка Бурзевска, лиценциран психолог.
За читателите на „Мама не си сама“ таа потенцира дека секој треба да знае да ги контролира емоциите, меѓу кои најчести се гневот, анксиозноста (загриженост, страв), тагата, љубомората, фрустрацијата, вината, срамот...
Во спротивно, децата може да се соочат со емоционална дисрегулација, која се карактеризира со анксиозност, депресија, но и со различни девијантни однесувања, меѓу кои и злоупотреба на психоактивни супстанции.